Aan de slag met de Mbo-beroepen van morgen in de zorg!

Beroepen van de toekomst Zorg

De wereld is fundamenteel aan het veranderen. We staan aan de vooravond van een belangrijk kantelpunt waarin veel in onze samenleving gaat transformeren. Dat geldt vanzelfsprekend ook voor de zorg. Dat roept onzekerheid en stress op maar ook kansen om zaken fundamenteel anders en beter te gaan aanpakken. De mbo-scholen in Brabant hebben de ambitie om goed voorbereid en bewust deze toekomst te betreden.

Hiervoor werden de werkateliers “Beroepen van Morgen” voor de zorg, logistiek, high tech en agrofood ingericht. Op 14 december 2015 werden, tijdens een conferentie in de School van Toekomst, de resultaten gepresenteerd. In dit artikel gaan we dieper in op de beroepen van morgen in de zorg. De werkwijze, de uitgewerkte beroepen en lessons learned worden successievelijk beschreven.

Veranderingen in het zorglandschap

De houdbaarheidsdatum van de huidige zorg staat onder druk. De zorg wordt te duur, is erg complex en sluit inhoudelijk onvoldoende aan bij de maatschappelijke ontwikkelingen. Hoe de nieuwe zorg er exact gaat uitzien, weten we nog niet. Een aantal zaken in dit kader is wel duidelijk: Mensen staan centraal, nemen verantwoordelijkheid voor hun eigen buurt, gezondheid, welzijn en hulp wordt bij voorkeur geleverd in en met de natuurlijke context. Technologie (Kaljouw & Van Vliet, 2015) gaat een belangrijke rol spelen, Big Data doet zijn intrede en Gezondheid wordt gezien als een dynamisch begrip. Zelfregie en veerkracht centraal komen te staan (Huber, 2011)) en het hebben van een zinvol leven wordt hierbij een belangrijk thema.

Loskomen van oude oplossingen

Nieuwe problemen vragen om nieuwe oplossingen. Daarbij volstaat het niet meer om te volharden in de oude aanpakken waarbij doelmatigheid, de kosten en de verantwoording bepalend waren. Maar hoe ga je met frisse ogen kijken naar de toekomst? Zowel vertegenwoordigers vanuit het onderwijs als vanuit zorgorganisaties participeerden in dit werkatelier. Co-creatie dus als basis voor de beroepen in de toekomst. De input hierbij van zorg en welzijn studenten van verschillende ROC ’s was verfrissend en essentieel. Het is van groot belang om niet over jongeren maar met jongeren te spreken over hun beroep van de toekomst in de zorg.

In het werkatelier “Nieuwe beroepen in de zorg” is daarnaast gewerkt langs de lijnen van Theorie U. Eerst loskomen van het zo bekende alledaagse. In dit werkatelier is in deze fase o.a. gewerkt met de ziekenhuisexcursie, het omdenken en met foto’s.

Met behulp van scenarioplanning hebben we vervolgens geprobeerd de zorg vooruit, opnieuw uit te vinden. Drivers (kernonzekerheden) die een grote impact hebben op de inhoud van de zorg en die een hoge mate van onzekerheid hebben, speelden hierin een sleutelrol. Zij vormden de basis van de nieuwe beroepen die met behulp van fast prototyping nader werden uitgewerkt. De beroepen kregen een naam, de inhoud en het opleidingsniveau werd kort beschreven en het curriculum werd op hoofdlijnen geschetst.

Achteraf kunnen we stellen dat het proces essentieel is geweest en door alle deelnemers als uitermate zinvol, energie gevend en inspirerend is ervaren. De klassieke aanpak: eindeloos vergaderen, projectteams, circulaires analyseren en schrijven, werd daarbij geparkeerd. Hiervoor in de plaats werden werkvormen geïntroduceerd die letterlijk en figuurlijk de deelnemers “in beweging” brachten.

Beroepen van de toekomst zorg

Deze “out-of-the-box”-werkvormen hebben geleid tot waarschijnlijke toekomstige Mbo-beroepsprofielen in de zorg- & welzijnssector. Zie hieronder een korte omschrijving van de drie beroepen: Zorgmakelaar, Lifestyle coach en Zorgtechnicus:

Lessons learned

Als we terugkijken op het werkatelier zorg en op het proces dat doorlopen is, komen wij tot een aantal belangrijke conclusies die we tenslotte graag willen delen:

• Het creëren van beroepen voor de toekomst in de zorg is een fundamenteel proces. Het is van groot belang dat alle relevante partijen van scratch af aan in dit proces actief participeren. De zorg en het onderwijs zijn van ons allemaal geworden.
• Het gaat om een grote groep talentvolle jongeren in onze samenleving. Het is belangrijk hen een centrale rol in dit proces te geven. “Niets over hen zonder hen!”
• Het ontwikkelproces en de gebruikte werkvormen zijn even belangrijk als het eindproduct. Vernieuwing op dit vlak is ook essentieel en dient gefaciliteerd te worden.
• Het is aanhaken of afhaken. Veranderingen in de samenleving dienen vol omarmd te worden waarbij technologische ontwikkelingen primair ook gezien moeten worden als mogelijkheden i.p.v. als bedreigingen en als iets van nu i.p.v. als iets in de toekomst;
• Het primaire doel moet niet uit het oog verloren worden: betere, goedkopere en wendbare zorg die naadloos aansluit bij de ontwikkelingen in de samenleving en waarbij mensen weer centraal staan.

Wat verder misschien momenteel nog wel het belangrijkste is, is dat we ervan overtuigd zijn dat het ijzer moet worden gesmeed als het heet is. We roepen daarom ook alle betrokkenen op om snel concreet aan de slag te gaan met het nader uitwerken van nieuwe curricula en onderwijsmethoden om de jeugd voor te bereiden op de beroepen van de toekomst is de zorg.

Peter Nouwens

Paul Raaijmakers

Over de auteurs:

Peter Nouwens:

Is adviseur/eigenaar Adforto. Hij ondersteunde en faciliteerde samen met Addy de Zeeuw het werkatelier zorg.

Paul Raaijmakers:

Is hoofd Opleiding & Ontwikkeling bij de St. Anna Zorggroep. Hij participeerde in het werkatelier zorg.

Verwijzing

Huber, M. (2011). Health as the ability to adapt and to self manage, in the face of social, physical and emotional challenges. British Medical Journal.

Kaljouw, M., & Van Vliet, K. (2015). Naar nieuwe zorg en zorgberoepen: de contouren. Diemen: Zorginstituut Nederland.